Ulaşım ve haberleşme olanaklarının artmasına paralel bir şekilde elektronikten giyime, mobilyadan aksesuara kadar pek çok ürün artık yurt dışından, özellikle Çin, Tayvan gibi ülkelerden yayın yapan uzakdoğu kökenli İnternet sitelerinden bireysel olarak sipariş edilir oldu. Türkiye'de X TL'ye satılan bir ürünü bu tür sitelerde X/2, hatta X/3 fiyatına satın almak mümkün oluyor. Her ne kadar cep telefonu, ilaç vb. ürünler yurt dışından getirtilemiyor olsa da, diğer pek çok yelpazede sayısız ürün oldukça uygun fiyatlara Ali Express, Banggood, Ebay gibi alışveriş sitelerinde bulunabiliyor. Bu yazımda, konuyla ilgili olarak, yurt dışından sipariş edilen bir ürünün adresinize ulaşana kadar başından geçenleri anlaşılır bir üslupla açıklamaya çalışacağım. ÖNEMLİ NOT: Son zamanlar PTT'nin kargo takip sistemindeki ifadeler burada anlattıklarımdan farklılaşmış durumda, fakat genel durum yine de değişmemiş. Bunu göz önünde bulundurmanız gerekmektedir.

Örneklerden hareketle başlamak istiyorum. X sitesinden bir Y ürünü alacağınızı varsayalım. İhtiyaçlarınıza ve bütçenize uygun ürünü buldunuz ve sipariş tamamlama sayfasına geldiniz. Burada dikkat etmeniz gereken ilk nokta, satıcı kişinin veya firmanın bir kargo takip numarası verip vermeyeceği ve bunun yanı sıra kargodan bir ücret talep edip etmeyeceğidir. Bazı sitelerde 1 Dolar değerinde bir ürün dahi alsanız ücretsiz kargo hizmeti sunulur, fakat bazı ürünlerde kargo için ilave bir ücret ödemeniz gerekebilir. Bu ücret ise seçeceğiniz kargo gönderim türüne göre değişkenlik gösterir. Bazı satıcılar ürün fiyatını düşük gösterip kargo ücretini yüksek tutarken, diğerleri ürün fiyatını normal seviyelerde gösterip kargodan ya hiç ücret almaz ya da çok cüzi bir ücret talep eder. Kabaca standart kargo ve hızlı kargo olmak üzere iki tip kargo vardır ve bunlar da kendi arasında çeşitlenir. Standart kargoda (Standart Shipping olarak geçer) çoğu kez takip kodu verilmez. Takipli kargo için (genelde Air Mail Register veya Air Parcel Register olarak geçer) 1 veya 2 dolar gibi oldukça düşük bir rakam talep edilir. Bu kargo tipinde ürünün Türkiye'ye girmesi en az bir hafta en fazla üç hafta sürer. Hızlı kargo (Speedpost EMS gibi) seçeneklerinde ise DHL gibi firmalar devreye girer ve kargonuz beş gün ile on gün arasında Türkiye'ye ulaşır. Tabii, iş ürünün Türkiye'ye ulaşmasıyla bitmez. Gümrüğe veya incelemeye takılırsa, 5 günde Türkiye'ye ulaşan bir ürünün Türkiye içinde size teslim edilmesi 15-20 günü bulabilir.

Yurt Dışı Siparişlerde Gümrük Limiti

Bu konuda adeta her kafadan bir ses çıkıyor, fakat bizzat gümrük görevlisinden edindiğim bilgi, limitin 75 Euro olduğudur. Kimileri 100 Dolar gibi bir rakam teleffuz etse de, Dolar değil Euro üzerinden limitleme yapılmaktadır ve 75 Euronun Dolar olarak karşılığı neyse o esas alınır. Açıkçası bu da 100 Dolar gibi bir rakama eşit olur. Kısacası, gümrük limitinin 100 Dolar olduğuna dair söylenenlerin temelinde de bu vardır. Bu bakımdan, gümrük vergisi ödemek istemiyorsanız, alacağınız ürünün değerinin 75 Euroyu geçmemesine dikkat edin. Yurt dışı gönderilerde ürünün (veya ürünlerin) fiyatının kargo ambalajı üzerine yazılması zorunludur ve gümrük kontrolünde de çoğu kez bu fiyat esas alınır. Fakat ürün kutusunun büyük olması durumunda memurlar ürünün fiyatına bakmaksızın kargonuzu gümrüğe sevk edebilir. Dolayısıyla, fiyatı 75 Euronun altında olan bir ürün dahi gümrüğe sevk edilebilir (takılabilir). Peki böyle bir durumda ne olacak? Ürün şehrinize ait "Gümrük Kargo Şubesi"ne geldiğinde tarafınıza bir ihbarname gönderilecek ve siz de ürünün fiyatının 75 Euronun altında olduğunu ispatlamaya çalışacaksınız. Bunun içinse kredi kartı ekstresi, Paypal gibi aracılarla alışveriş yaptıysanız ilgili hareketin dökümü ve ürünün sipariş sayfasından alınan bir çıktı ile gümrük kargo şubesine gitmeniz gerekmekte. Gerekli belgeleri sunduğunuz takdirde gümrük vergisi ödemeden, fakat görevli memurun nezaretinde kutusundan çıkararak ürününüzü alabilirsiniz.

Son düzenlemelerle birlikte gümrükte vergilendirme sınırı 30 Euro oldu ne yazık ki. Dolayısıyla 30 Euro ve dengi kurdaki siparişleriniz vergilendirilecektir. Satın aldığınız ürünün fiyatının 30 Euro üzerinde olması durumunda gümrük vergisini ödemek durumundasınız. Bu vergi ise, diğer ufak tefek harç vs. ile birlikte ürün fiyatının (orijinal kurda) aşağı yukarı %20'sine denk geliyor. Bu noktada, gümrük vergisinin nerede ödeneceğiyle ilgili olarak iki farklı uygulamayla karşılaştım. İlkinde, sipariş ettiğim ürün adresime teslim edildi ve vergiyi bu teslimat sırasında kargo görevlisine ödedim. İkincisinde ise bir ihbarname ile gümrüğe çağrıldım ve vergiyi gümrükte ödedim. Bu konuda PTT'nin kesin bir uygulaması yok sanırım. Biraz şansınıza kalmış açıkçası.

Ürününüz vergilendirmeden ziyade kontrol için de gümrüğe sevk edilebilir. Özellikle son zamanlarda kutusunun boyutuna ve ürün fiyatına bakılmaksızın neredeyse tüm ürünlerin paketinin açılarak gümrükçe kontrolünün yapıldığına şahit oluyorum. Böyle bir kontrolde kargonuzun Türkiye sınırları içerisinde size ulaşması yine en az on günü bulacaktır. Ürün tarafınıza ulaştığında paketinin açıldığını ve üzerinde "Gümrükçe kontrol edilmiştir." yazan bir bant çekili olduğunu göreceksiniz. Şanslıysanız ya da en iyi ihtimalle ürününüz ne gümrüğe sevk edilecek ne de kontrolden geçecektir. Bu durumda, Türkiye'ye girdiği günün ertesinde ya da birkaç gün sonrasında ürününüzü teslim alabileceksiniz. Bu, genellikle çok ufak boyutlu paketlerde, paketin üzerindeki fiyat etiketinin 75 Euro (ya da dengi) ve altı olması durumunda gerçekleşmekte.

Yurt Dışı Kargo Takibi

Kaldığımız yerden devam edelim... Sipariş sayfasında Seçtiğiniz kargo türüne göre R veya E ile başlayan bir takip kodu edinirsiniz. R, standart kargo seçeneğidir ve sonu kargonun çıkış yapacağı ülkenin kodu ile biter: DE, CN, MY, SG gibi. Örnek bir kargo kodu şöyledir: RX583452700CN. Bu kod, kargonuzun Çin'den çıkacağını ve standart bir kargo olduğunu ifade eder. Ülke kodları genellikle kolay tahmin edilir, ama bunun pek de bir önemi yok doğrusu. E ile başlayan takip kodları ise hızlı kargo (EMS) içindir: EX010262160SG gibi. Kargonuzu takip edebilmeniz için kargo kodunu aldıktan sonra en az üç-beş gün beklemeniz gerekir. Ayrıca kargo kodunu almanız, ürününüzün kargoya verildiği ve yola çıktığı anlamına da gelmez. Bu kodlar satıcı ürünü kargo şirketine vermemiş olsa dahi otomatik olarak ve genellikle satıcı ile kargo şirketi arasında elektronik ortamda gerçekleşen bir haberleşme sonucu ortaya çıkar, yani henüz ortada sipariş ettiğiniz ürün yoktur. Kargonuzu hangi sitelerden takip edeceğiniz konusunda benim tavsiyem Track Online veya 17Track olacaktır. Bu sitelerde dahi, yukarıda belirttiğim sebeplerden dolayı, kargo takip kodunu edindikten hemen sonra yapacağınız kontrollerde henüz bir hareket olmadığını fark edeceksiniz. Aradan geçecek üç veya beş gün sonra kargonuz sistemlerde görünmeye başlayacaktır. Eğer şanslıysanız, aynı sürenin sonunda PTT'nin yurt dışı kargo takip sayfasında da kargo bilgilerini görebileceksiniz. Bu aşamada, PTT'nin yurt dışı gönderi takibi sayfasının ilk kısmında karşınıza çıkacak ifadeler ise genellikle şunlar olacaktır:

PTT yurt dışı kargo takibi ve açıklamalar

Receive item from customer (Otb)   Gonderi musteriden alinmistir:
Bu, ürünün satıcıdan kargo şirketine ulaştığı, ama henüz gönderilmediği, kargo şirketinde bekletildiği anlamına gelir.

The item was forwarded to the destination country (Otb)       Gonderi yurt disina sevk edildi (Giden):
Bu ifade, kargo bilgilerinin alıcı ülkeye iletildiğini belirtir. Ürün hâlâ kargo şirketindedir.

Send item abroad (EDI-received)   Gonderi yurtdisina sevk edildi:
İşte bu kısım önemli. Ürününüz artık taşınma durumunda.

Receive item at office of exchange (Inb)   Gonderi (Varis)alip verme merkezinde alindi:
Burası da oldukça önemli. Ürünün Türkiye'ye ulaşmış olduğunu belirtir.

Send item to customs (Inb)       Gonderi gumruge sevk edildi (Gelen):
Bu ifade her ne kadar sizi üzecek olsa da, ürünüzün gümrüğe takıldığı anlamına gelir.

Send item to domestic location (Inb)   Gönderi Yurt Içi Merkezine Sevk Edildi:
Ürünün şehrinize ulaştığını ifade eder.

Deliver item (Inb)   Gonderi teslim edildi (Gelen):
Son aşama budur. Ürün artık alıcısına teslim edilmiştir.

Kargonun Yurt İçindeki Dolaşımı

Buraya kadarki kısım daha çok yurt dışını ilgileniyordu. Peki kargonuzun Türkiye'ye ulaştıktan sonraki durumu ne olacak? Burada birkaç farklı ihtimal var. Kargonuzun yurt içi takibini artık PTT'nin kendi sitesi üzerinden, yine yurt dışı gönderi takibi sayfasından (yurt içi değil!) yapacaksınız. Buradaki muhtemel aşamaları ve olasılıkları şöyle izah edebilirim:

1. Doğrudan Hızlı Teslim

Satın aldığınız ürünün fiyatı 30 Euronun altındaysa, kutusunun boyutları küçükse ve biraz da şanslıysanız ürününüzü Türkiye'ye ulaştığı günün ertesinde teslim alabilirsiniz. Bu noktada ürününüz gümrüğe takılmayacak ve kontrolden de geçmeyecektir. Herhangi bir ekstra ücret ödemeden kargo görevlisi ürününüzü adresine teslim edecektir. Bu "ihtimal"in aşamaları ise şöyledir:

PTT yurt dışı kargo takip aşamaları

Görüldüğü üzere, 16 Şubatta Türkiye'ye ulaşan ürün aynı gün Ankara'ya gönderilmiş ve ertesi gün tarafıma teslim edilmiş.

2. Gümrüğe Sevk Edilmeden Gümrükçe Kontrol

Satın aldığınız ürünün fiyatı 30 Euroyu geçmiyorsa (yani ambalaj üzerindeki fiyat 30 Euro ve altındaysa), fakat kutu ebatları büyükse (bu büyüklüğü belirlemek tamamen memurların elinde), ürününüz büyük ihtimalle açılıp kontrol edilecektir. Bu noktada ilginç bir deneyimim oldu: Hemen hemen aynı ebatlarda kutuya sahip iki farklı ürünümden biri kontrol edildi, diğeri edilmedi, fakat bu kontroller son zamanlarda oldukça sıklaştı. Kontrol, ikinci,  yani sonradan sipariş ettiğim ürün üzerindeydi. Bu ihtimalin aşamaları ise şöyle:

PTT gümrükçe kontrol

Burada, beş günde Malezya'dan Türkiye'ye ulaşan bir ürünün bana teslim edilmesi tam on gün sürmüş. Bu aşamada yirmi gün, hatta bir ay bekleyenlerin olduğunu da biliyorum. Maalesef yapacak bir şey yok. Telefonla sormak isteseniz dahi yine maalesef telefonlara kimse bakmıyor. PTT'nin sitesi üzerindeki formu doldurup bilgilendirme talebinde bulunabilir veya şikayetinizi iletebilirsiniz.

3. Gümrüğe Sevk Edilmiş Kargo

Ürününüzün fiyatı 30 Euro üzerindeyse (diğer bir ifadeyle kutu/ambalaj üzerindeki etikette böyle belirtilmişse) veya kutusunun boyutu büyükse gümrüğe sevk edilecektir. Yukarıda da belirttiğim gibi, kutu üzerindeki fiyat düşük olsa da, kutunun büyük olması ürünün memurlarca gümrüğe sevk edilmesine sebebiyet verecektir. Bu durumda, kargonun geçirdiği aşamalar şöyle olacaktır:

Gümrüğe sevk edilen bir ürün ve aşamalar

Gümrüğe sevk edilen bir ürünün nasıl teslim alınacağını yukarıda açıklamıştım. Bu örnekte, tarafıma gönderilen ihbarname üzerine evraklarımla birlikte bizzat gümrüğe gidip gerekli vergileri ödeyerek ürünümü teslim aldım. Böyle bir ihtimal, daha çok ürünün üzerinde yazan fiyatın düşük, fakat kutu boyutunun büyük olması sonucu ortaya çıkıyor, bunu da belirteyim. Bu durumda, ürünün fiyatı 30 Euro ve altındaysa ve bunu ispatlarsanız 3.5 TL gibi cüzi bir vergi ödeyerek ürününüzü teslim alıyorsunuz, fakat ambalajın üzerindeki fiyat 30 Euro ve üstünü gösterirse ya da ürün fiyatının 30 Euro ve altında olduğunu ispatlayamazsanız, her halükarda gümrük vergisi ödemek durumunda kalacaksınız. Etiketteki rakam 30 Euro ve üstü ise, gümrüğe gitmenize gerek kalmadan kapıda da vergiyi ödeyebiliyorsunuz, çünkü bu durumda vergi ödeyeceğiniz bir bakıma kesinleşmiş oluyor.

ÖNEMLİ NOTLAR:

Değerli okuyucularım,
Son zamanlarda kargo takibi konusunda hayli mesaj almaya başladım. Hatırlatmak ve tekrar etmek istediğim birkaç konu var:

1. Sipariş edilen ürünlere ait kargo bilgisinin sistemde, özellikle PTT sisteminde görünmesi, ürünün satıcı tarafından kargoya verildiği tarihten itibaren 10-15 günü bulabilir. Lütfen sabırlı olunuz. Eğer ürünün kargoya verildiğinden eminseniz ve 15 günden fazla süre geçmesine rağmen kayıtlarda görünmüyorsa, sorun o zaman başlar. Aksi halde bir sorun olduğunu söyleyemeyiz. Bu durumda maalesef benim de yapabileceğim bir şey yok. Yapılacak tek şey, ürünü satın aldığınız kişi ya da firmaya, "Ürünüm kargoya verildi, ama şu kadar gün geçmesine rağmen kayıtlarda görünmüyor. Kontrol edip beni bilgilendirirseniz sevinirm." şeklinde bir mesaj göndermektir. Bana sorsanız benim tavsiyem de aynen bu olacaktır, o yüzden sormanıza gerek yok.

2. Ürünlerin taşınma, yani kaynak ülkeden çıkıp hedef ülkeye (Türkiye'ye) ulaşma süresi de 5-20 gün arasıdır. Yine burada da maksimum süre (20 gün) geçmeden sorun olduğunu belirtemeyiz. Eğer ürününüz satın alınan ülkeden çkmış, ama 20 gün geçmesine rağmen Türkiye'ye (ya da ulaşacağı ülkeye) girmemişse, sorun büyük ihitmalle Türkiye tarafındadır. Bir şekilde UKİM'e ya da PTT'nin bu işle ilgili herhangi bir birimine ulaşmaya çalışın. Evet, maalesef telefonlara bakmıyorlar. İstanbul'daysanız bizzat ofise gidebilir ya da PTT'nin internet sitesindeki formu doldurabilirsiniz. Güncel telefon numaralarına ve adreslere Google'da arama yaparak ulaşabilirsiniz. Maalesef bu konuda yine benim yapabileceğim bir şey yok. Ben de aynen size yazdıklarımı yapıyorum bu tür durumlarda: Ya bekliyorum, ya satıcıyla iletişime geçiyorum ya da bir şekilde PTT'ye ulaşmaya çalışıyorum.

3. Kargonuzun takibini kendiniz de yapabilirsiniz. Yukarıda verdiğim adresleri dikkatlice not ediniz ve onları kullanınız. İfadeler İngilizce olacaktır, ama kalıplar bellidir. Bunları da yine yukarıda açıkladım.

4. Sonuç olarak, aksiliklere, garipliklere ya da diğer sorunlara benim bir çözüm getirmem imkansız. Sorun her zaman iki taraftan birindedir: ya satıcıda ya da PTT'de. Dolayısıyla sorunun kaynağına göre bu ikisinden biriyle irtibata geçmeniz gerekecektir. Bu yazıda yeterince yorum olduğundan, sayfayı daha fazla uzatmamak için yeni yorumları onaylamayacağım.

5. Yurtdışı alışverişleriniz için Banggood'u tavsiye ederim. Açıkçası tek bir firma odaklı olması ve ürün yelpazesinin çeşitliliği dolayısıyla benim tek tercihim. Buraya tıklayıp üye olduğunuzda, alışverişlerinizde kullanabileceğiniz 10 Dolarlık bir hediye çeki hesabınıza tanımlanacaktır.

6. Yukarıda, ilgili yerde de yazdığım üzere, maaalesef son düzenlemelerle birlikte gümrükteki vergi sınırı 30 Euroya düşürüldü.