Türk Yazı Dilinin Tarihî Gelişim Ağacı
Türkçenin tarihî gelişim sürecini kusursuz bir şekilde belirleyebilmek ve bu süreç içerisindeki kollarını kesin çizgilerle birbirinden ayırabilmek mümkün olmasa da, takip edilebilen dönemler ve eski zamanlardan günümüze kalan metinler aracılığıyla belli sınıflandırmalar yapabilmek mümkündür. Türkçenin ilk olarak nerede ve ne zaman ortaya çıktığını bilmek şu an için imkansız olsa dahi, Türkçenin yazı dili olarak kullanıldığı ilk dönem olan Göktürk döneminden günümüze kadar ulaşan Orhun Abideleri üzerindeki metinler, bize Türkçenin gelişimi hakkında önemli ipuçları verir. Her ne kadar "işlenmiş" bir dil olan Göktürkçe ile yazılmış bu metinler Türk dilinin ilk yazılı örnekleri olarak kabul edilse de, Türkçenin daha eski tarihlere dayandığı su götürmez bir gerçektir. Bu bağlamda, eldeki verilere dayanılarak bir tahmin yapıldığında, Türkçenin başlangıcını milâdın ilk asırlarına kadar çekebilmek mümkündür.
Bu bilgilerin ışığında düzenlemiş olduğum Türkçenin tarihî gelişim şeması, diğer bir deyişle "Türk Yazı Dilinin Tarihî Gelişim Ağacı", Türk dilinin tarihî süreç içerisinde nasıl geliştiğini ve hangi kollara ayrıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Aşağıdaki görselin üzerine tıklayarak şemayı daha detaylı bir biçimde inceleyebilirsiniz. Şemadaki simgeler ve okların anlamlarıyla ilgili olaraksa şemanın heman altına yazmış olduğum açıklamaları okuyabilirsiniz. Şemada herhangi bir hata veya yazım yanlışı görür ve bunu bana iletirseniz minnettar kalacağım.
Türkçenin Tarihi Gelişimi
Türk Yazı Dilinin Tarihî Gelişim Ağacı
Şema üzerinde yer alan düz çizgiler organik devamlılığı, kesik çizgiler ise adı geçen lehçeye ait tarihî dönemlerden günümüze metin kalmadığını, yani farazî bir devamlılığı belirtmektedir. * işaretine sahip lehçelerin başlangıcı 20. yüzyıldır (yer sorunu olduğu için bu şekilde tasarlamak durumunda kaldım). Sağ ve sol kısımlarda yer alan "Yüzyıllar" bölmesinden de, tarihî süreç içerisinde hangi aralıklarda hangi lehçenin kullanıldığını takip edebilirsiniz.
Şemanın baskıya uygun ve daha büyük ölçekteki sürümü için benimle irtibata geçebilirsiniz. Faydalı olması dileğiyle...
Teşekkürler hocam
1. Göktürkler
2. Uygurlar
3. Orhun Yazıtları
4. Selçuklular
5. Osmanlı Devleti
6. Divan Edebiyatı
7. Tanzimat
8. Meşrutiyet
9. Cumhuriyet
10. Dil Devrimi
Hocam emeğinize sağlık öncelikle. Rica etsem bu faydalı görseli mail adresime gönderebilir misiniz?
Teşekkür ediyorum. Çok faydalı oldu
Elinize sağlık hocam, bir kopyasını alabilir miyiz? Hocam bunu Üniversitede tabloda kullanacağız izniniz var mı acaba?
Teşekkürler. Az önce gönderdim. Kullanabilirsiniz taibi ki.
Ellerinize sağlık hocam epey faydalı bir çalışma olmuş. Şemayı bana da gönderebilir misiniz? Şimdiden teşekkürler...
Teşekkür ederim. Dosyayı e-posta adresinize gönderdim.
Hocam ellerinize sağlık, güzel ve faydalı bir çalışma olmuş. Ben de bir örnek rica edebilir miyim? Şimdiden teşekkürler.
Teşekkürler. Az önce gönderdim Bülent Bey.
Emeğiniz için teşekkür ediyorum. Şemayı bana da gönderebilir misiniz?
Az önce gönderdim Hüseyin Bey. Faydalı olması dileğiyle...
Merhaba İsa Bey,
Öncelikle paylaşımınızdan dolayı çok teşekkür ederim. Mezun olalı epey oldu dolayısıyla bilgileri hatırlamakta zorlanıyorum. Şemanın sağ alt kısmında bulunan diller (Kırgız, Kumuk, Karakalpak... vs.) Uygurcanın devam eden yüzyıllarda ayrılan kolları mı? Onların hangi döneme bağlandığını anlayamadım, yardımcı olursanız sevinirim. Şimdiden teşekkürler, saygılar.
Merhaba Serpil Hanım,
Görüşleriniz için ben teşekkür ederim. Esasında oradaki dillerden bazıları ufak ağız farklılıklarına dayanılarak "dilleştirilmiş"tir, ama Karay Türkçesi hariç diğerlerini Orta Türkçe dönemine bağlayabiliriz.
Merhaba İsa Bey,
Tablonun bir örneğini de ben belirttiğim mail adresime rica etsem. Şimdiden teşekkür ederim.
Az önce gönderdim. Güle güle kullanınız.
Hocam Allah razı olsun sizden, güzel bir çalışma olmuş. Bu, ileride daha güzelini yapacağınızı gösteriyor. Hocam, bu şemanın basılı şeklini nasıl temin ederiz? Yardımcı olursanız sevinirim. Teşekkür ederim.
Ben teşekkür ederim Mevlüt Bey. E-posta adresinize basılabilir sürümünü gönderdim.
EVET BENCEDE ÇOK GÜZELOLMUŞ
Hocam merhaba,
Geç kalan bir teşekkürle başlamak isterim. Emeğinize sağlık çok faydalı bir şema olmuş. Hazırladığınız şemanın daha büyüğünü veya büyük şekilde basılmak üzere olan büyük şeklini göndermenizi rica ediyorum.
Değerli hocam, çalışmalarınızı internet siteniz aracılığıyla beğenerek takip ediyorum. Türk dili adına güzel hizmetlere imza atıyorsunuz. Şahsım adına teşekkür ediyorum. Son olarak Türk Yazı Dilinin Tarihi Gelişim tablosunu mail adresime gönderme zahmetinde bulunursanız yine büyük hayravesile olmuş olacaksınız. Bölümümüzde kullanılmak üzere....
Harika bir çalışma olmuş, eline sağlık.
Kral çıplak demişsin. Türk dilinin tarihi gelişiminin düz yazı ile anlatılamayacağını, ders kitaplarının kafa karıştırmaktan başka bir işe yaramadığını ortaya koyduğun bu çalışmayla ifade etmişsin.
Ben de böyle bir model peşindeydim. Yalnız benim teknik bilgim yetersiz kalıyor. Bilgisayar ortamında değil de üç boyutu bir model yapmak niyetindeyim. Bir ağaç heykeli üzerinde Türk dilinin tarihi gelişimini göstermek istiyorum. Fikri uygulanabilir bulan herkes bu modeli geliştirmeye katkı sağlayabilir.
Çalıştığım okulda kullanmak üzere hazırladığın şemanın poster versiyonunu gönderebilir misin?
Not: Ben de yüksek lisansımı Hacettepe'de yaptım. Ülkü Çevik Şavk Hoca'ya selamlar.
gerçekten çok açıklayıcı olmuş
sınavıma buradan çalışıyorum
Sahiden çok güzel olmuş emeğinize sağlık. Paylaştığınız için teşekkürler. İyi çalışmalar
Değerli arkadaşlarım, okuyucularım;
Birbirinden güzel yorumlarınız için hepinize teşekkür ediyorum tekrar. Şemanın büyük şeklini isteyenlere, gönderimleri gerçekleştirdim.
Esen kalınız...
S.a isa bey kardeşim nacizane bende zat-ı alileriyle aynı mesleği paylaşmaktan gurur duyuyorum. sizin gibi böyle değerli arkadaşların Türkolojiye net aleminde yeni bir soluk katması ve güncel bilgileri bizlerle paylaşması biz gurbetçilere mutluluk vermektedir. Bizler Priştina üniversitesi Filoloji fakültesi Türkoloji Bölümü olarak yakından takip etmekteyiz.yayımlamış olduğunuz şema enfes olmuş lakin bu şemayı ve çağatayca ve kıpçakça ile igili makaleler varsa elinizde mailime gönderirseniz çok elzem olacak çünkü buradaki öğrenci kardeşleriniz kaynak sıkıntısı çektiği için biraz bu konularda yardımcı olmanızı diliyoruz.
saygılarımla
Kosova/ Priştina
hocam ben türk dili ve edebiyatı 2.sınıf öğrencisiyim ve bu siteyi bulduğum için çok sevinçliyim,teşekkür ediyorum.
Hocam, ilk önce böyle bir sanal ağ hazırladığınız için teşekkür ederim. Yukarıda verdiğiniz tabloyu çıktıya uygun bir şekilde bana gönderebilir misinz? Görüşmek dileğiyle.
Çok teşekkür ediyorum. Ödevime katkısı çok büyük.
Çok teşekkür ediyorum bu şema için. Çocuklara dilin tarihsel seyrini öğretmek açısından çok ama çok faydalı olacağından şüphem yok. Başarılarınızın devamını diliyorum...
Duygu Hanım,
Öncelikle görüşleriniz için teşekkür ederim. Yardım almak istediğiniz konuyla ilgili olarak İnternet ortamında tam ve doğru bir kaynak yok maalesef; fakat Ahmet Bican Ercilasun Hocamızın "Türk Dili Tarihi" adlı eserini edinip ihtiyacınız olan bilgileri bu kitaptan edinebilirsiniz.
bana cvp yazarsanız ve yardımcı olursanız çok memnun olurum isa bey.bu ödev benim yıllık ödevim ve hiçbir yerde yok...eğer yardımcı olursanız çok sevinirim :-)))
site çok güzel bnm işime çok yaradı ama bir de bu tablonun açıklamasını işte o zaman 10 numara olacak 🙂 ihtiyacım var.
zamanımızda bilgi edinmek için sanal ortam kitaplardan,kütüphanelerden daha cok kullanılmaktadır. bu şema ile verdiğiniz bilgi, kaynaklardan cok rahat elde edilebilecek bir bilgi olmasına rağmen bu araştırma bir çoğumuzun cok uzağındadır maalesef... ama bu calışmanızla sanal ortamda tesadüfen karşılaşıldıgında bile insanlar dilimizin gelişimi ile ilgili bir şeyler öğrenmiş en azından akılda kalacak bir takım isim ve semboller görmüş olacaklardır.bu sebeple takdire deger bir çalışma.ellerınize,emeğinize sağlık...
çok güzel olmuş açıklamalı ama bıraz daha açıklamalı olsaydı daha iyi olurdu ama emeğinizden dolayı teşekkür ederım
çok güzel eskı çağımızı çok guzel öğrendım bu kadar ayrıntı verdıgınız için teşekkürler
çok güzel bir tahlil olmuş
Bilgi ve birikimlerinizi bizlerle paylastiginiz icin tesekkür ederim.
Türkcenin soy agacini beyendim. Gercekten emek harcanilmis bir calisma.
Ufak bir iki yanlis var eger onlari düzeltirseniz bu emek harcanarak yapilmis olan calisma daha da anlam kazanacaktir.
Karahanli Türkcesi, Uygur Türkcesi diye yazdiginiz yerlerde bulunan bayraklar malesef tamamen uydurmadir. Türkler o dönemde bayrak degil tug kullaniyordu. Bayraklar tamamen fantazi ürünüdür.
Bu konuda daha detayli bilgi, büyük Türk tarihcisi Hüseyin Nihal Atsiz´in "16 DEVLET MASALI VE UYDURMA BAYRAKLAR" adli makalesinden edinebilrsiniz.
Yaziyi http://www.nihalatsiz.org da Makaleleri bölümünden okuyabilirsiniz.
Esen kalin.
bence daha açıklanmış şekilde yazılabilir
İsa Bey, hazırladığınız çalışma ve site için çok teşekkürler (özellikle "Türk Lehçeleri Yazım Programları" için).
İsa bey ilk önce biz TÜRK DİLİ BÖLÜMÜNDE okuyan öğrencilere böyle faydalı ders notları hazırladığınız için teşekkür ediyorum.sitenizi TÜRKÇENİN SOY AĞACI şemesı sayesinde tanıdım. gerçekten çok isabetli bir şema. elerinize ve yüreğinize sağlık. gaziantep üniv. eğt. fak. türkçe öğretmenliği bölümünden Ahmet DENİZ
isa bey öncelikle harcadıgınız emek için cok teşekkür ederim ben üniversite ögrencisiyim ve sizin bu yaptıgınız şemayı nasıl alabilirim ya da bana yollabilirmisiniz ilginiz için teşekkür ederim.
Yorum yazan herkese teşekkür ederim. İbrahim Bey, şemanın baskıya uyhun hâlini size e-posta ile gönderdim.
Merhaba İsa Bey,
Ben Eskişehir Osmangazi Üniversitesi T. Dili ve Edebiyatı Bölümü 3. sınıf öğrencisiyim. Yahoo'daki Türkoloji grubu vesilesiyle sitenizi öğrendim. Biraz inceledim ve gerçekten başarılı bir sistem kurduğunuz kanaatine vardım. Bu güzel çalışmanız için sizi tebrik ediyorum. Özellikle şu an yorum yazdığım "Türk Yazı Dilinin Tarihi Gelişim Ağacı" bölümünü her Türkoloji bölümünde asılı olması gerektiğini düşünüyorum. Bununla ilgili olarak ilerleyen zamanlarda sizinle irtibata geçip bu posteri bölümümüze asmak için sizden izin isteyebiliriz. Gerekli yerlerle irtibata geçip müsaadeleri alıp bu fikrimizi gerçekleştirme ortamı hazırlarsak çok memnun olurum. Bu vesileyse sizi tekrar kutluyor başarılı çalışmalarınızın devamın temenni ediyorum. Görüşmek üzere.
Saygılarımla.
Arkadaşım emeğine sağlık 🙂
Uzunca bir makaleyle anlatılabilecek bilgileri tablo hâlinde hazırlamışsın. Oldukça öğretici olmuş. Bu çalışman için teşekkür ederiz...
Sayın Hocam,
Bu yararlı paylaşımınız fakültelerin TDE bölümleri dışındaki diğer bölümlerindeki Türk Dili dersleri içinde oldukça yararlı olacaktır. Şükran ve saygıyla...
Elinize sağlık. Modern öğretim araçlarının yararı tartışılmaz. Şema, grafik gibi göze hitap eden öğretim araçları her yerde ve her daim sözlü anlatımdan çok daha etkilidir. Varsa eksiği, fazlası onlar da düzeltilir.
Merhaba İbrahim Bey,
Görüşleriniz için teşekkür ederim. Kırgız ve Kumuk Türkçesi için yer kalmadığından dolayı o şekilde tasarlamak zorunda kaldım. Onlar, sağ taraflarındaki diğer üç lehçe ile birlikte bir grup oluşturuyor ve onların üstünde yer alan oklu kesik çizgiye sahipler. Yüzyıllar işin içine girince tasarım noktasında elim kolum bağlandı. Yan yana dizince, yani çağdaş lehçeleri belli bir sıraya oturtunca da oldukça düzensiz bir görüntü ortaya çıkıyordu. Sonuç olarak, Kırgız ve Kumuk Türkçelerini sağ taraflarındaki lehçeler ile birlikte ele almak gereklidir.
Merhaba,
Çok güzel olmuş. Öğrencilerimize bir türlü anlatamadığımız Türk dilinin gelişim seyrini somut bir şekilde ortaya koymuşsunuz. Emeğiniz için teşekkürler. Yalnız, sanki Harezm-Kıpçak'tan sonra Kırgız-Kumuk ve diğerleri için bağlantı boşlukta kalmış gibi.
Selam ve saygı ile...