Kişisel Ağ Sayfası
www.isa-sari.com

Türkçede Küçültme

18 Haziran 2020 Perşembe 1 yorum İsa Sarı

Yapı ve anlamla ilgili olmakla beraber daha çok sözlü iletişimde farklı ilgi ve içeriklerle ön plana çıkan, bağlam odaklı ve dil/anlam ötesi kullanıma yönelik işlevlerinin baskın olduğu bir kategori durumundaki küçültmenin Türkçede ele alınışı daha çok bilhassa ekler üzerinde olmuş, küçültmenin dil dışı/üstü anlam içerikleri, ayrıca kullanımsal ve sosyo-kültürel işlevleri genellikle göz ardı edilmiş veya kısıtlı, birbirini tekrar eden başlıklar altında toplanmıştır. İşaretlenebilirlik ve düzeyler arası etkileşim bakımından salt biçimbilgisi odaklı yaklaşımlar etrafında değerlendirilemeyecek derecede karmaşık bir görünüm sunan, dolayısıyla eklerle ve anlamla sınırlandırılamayacak çeşitlenmeler gösteren, farklı dil içi ve dil dışı işlevler etrafında şekillenen küçültme mekanizmasını -ağırlık eklerde olsa da- sadece eklerle açıklamak yetersiz kalmaktadır.

Bu sebeple, bugüne kadar Türkçede küçültme eklerinin, daha geniş ölçekte ise küçültme işaretleyicilerinin dil dışı/dil ötesi işlevleri üzerinde kuramsal ve bütüncül bir zemin oluşturulmamıştır. Küçültmenin esas ve temel anlam içeriğini ölçülebilir ve gözlemlenebilir (hacim, boy, genişlik, ağırlık, yaş vs. ile ilgili) fiziksel küçüklük oluştursa da bu temel anlamın ve içeriğin yanı sıra küçüklükle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkilendirilebilecek çok farklı üst işlevler ve anlam ilgileri daha fazla oranda kullanım alanı bulmuş ve temel içeriğin önüne geçmiştir. Diğer bir ifadeyle küçültmeli oluşumlarda üst işlevler anlamı (yani 'fiziksel küçüklük'ü) nicelik yönüyle baskılamaktadır. Dolayısıyla küçültme mekanizması ve işaretleyicileri, kök anlam bakımından fiziksel küçüklük bildirmelerinin yanı sıra daha fazla oranda ⧼acıma⧽, ⧼küçümseme⧽, ⧼aşağılama⧽, ⧼tevazu⧽, ⧼olumsuz durumdan kaçınma⧽, ⧼sempati⧽, ⧼ironi⧽, ⧼önemsizleştirme⧽, ⧼sevgi ve yakınlık bildirme⧽; ⧼seslenme⧽, ⧼konuşma başlatma⧽, ⧼söz sırası verme⧽ gibi birbirinden çok farklı ve çeşitli üst ve yan işlevleri gibi barındırmakta, anlık duygu değerlerine, öznel tutumlara bağlı, kişisel değerlendirmeler etrafında şekillenen, bağlama yönelik çok farklı durumları işaretleyebilmektedir. Küçültme işaretleyicilerinin bu işlevleri çoğunlukla temel anlam içeriğine göre daha baskın durumdadır. Diğer bir ifadeyle küçültmeli yapılarda ölçülebilir temel küçüklük anlamı diğer üst ve yan işlevlerin gerisinde kalmaktadır.

Türkçede Küçültme

Bu eserde, küçültme olgusu dilin çeşitli düzeylerindeki özellikleri göz önünde bulundurularak bütüncül bir yaklaşımla, farklı dil görünümleri ve türleri etrafında, Türkiye Türkçesi odağında ele alınmaya çalışılmıştır. Küçültme olgusunun kaynakları, küçültmenin kategorik durumu, küçültmede bağlamın önemi, seslik değişimler/dönüşümler ve küçültme, diller arası etkileşimler ve küçültme gibi küçültmeyi doğrudan ilgilendiren temel konuların yanı sıra Türkçede küçültmenin nasıl işaretlendiği, hangi yöntemlerle gerçekleştirilip hangi sözcük türlerinde küçültme yapılabildiği, küçültmenin dil içi ve dil ötesi üst işlevlerinin neler olduğu, diğer dil mekanizmalarıyla ilişkisi ve küçültmede yeni eğilimler gibi pek çok husus bu çalışmanın odağında yer almaktadır.

Nobel Yayınları tarafından basılan Türkçede Küçültme adlı kitabın içindekiler kısmına ulaşmak için:


Türkçede Küçültme

, , , ,

1
Bir yorum yapabilir veya soru sorabilirsiniz.

avatar
1 Yorum konuları
0 Konu cevapları
0 Takipçiler
 
En çok okunan yorum
En fazla talep alan yorum
0 Yorum yazarları
Son yorum yazarları
  Abone ol  
en yeni en eski en beğenilen
Şunları bildir:
trackback

[…] gün önce Ankara'ya geldim ve geldiğimde, bendeki kopyaları tükenen Türkçede Küçültme kitabımdan birkaç tane edinmek için Nobel Yayınevine uğradım. Yayın Koordinatörü Gülfem […]