Ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel, hatta doğal etkenlere bağlı olarak konuşur sayısı azalan diller, dilbilimsel literatürde "tehlikedeki diller" olarak tanımlanır. Yeryüzünde konuşulmakta olan yaklaşık 7 bin dilin pek çoğunun konuşur sayısı azımsanamayacak derecede azalmıştır ve içerisinde bulunduğumuz yüzyılın sonunda, bu dillerin büyük bir kısmının konuşurunun kalmayacağı, diğer bir ifadeyle öleceği tahmin edilmektedir. Bu hususta, UNESCO başta olmak üzere çeşitli kurum ve kuruluşlar birbirinden farklı faaliyetlerde bulunmaktadır. Tehlikedeki dillerin korunması, bu dillerin devamının ve sonraki nesillere aktarımının sağlanması, ilgili dilleri çeşitli ortamlarda kayıt altına alma, hatta bazı ölü dilleri canlandırma gibi çalışmalar, bu hususta yapılanlardan sadece birkaçıdır.

Onlarca farklı varyantı bulunan genel Türk dili, diğer bir tabirle Türk dilleri ailesi içerisinde de konuşur sayısı azalan ve dolayısıyla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan çok sayıda dil mevcuttur. Yakutça, Sarı Uygurca, Şorca, Halaçça ve diğer pek çok Türk dili, özellikle Rusça, Farsça gibi baskın dillerin etkisiyle konuşurlarını kaybetmeye başlamış, sonraki nesillere aktarılamaz olmuştur. Her ne kadar bu Türk dillerini belgeleme ve tanımlama çalışmaları özellikle son yıllarda hız kazanmışsa da, doğrudan doğruya tehlikedeki Türk dilleriyle ilgili kapsamlı bir teorik ve uygulamalı çalışma mevcut değildir. 2014 yılında uluslararası alanda faaliyet göstermeye başlayan Türk Akademisi ile Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi tarafından Prof. Dr. Süer Eker ve Prof. Dr. Ülkü Çelik Şavk editörlüğünde yayımlanan Tehlikedeki Türk Dilleri El Kitabı, bu hususta, tehlikedeki Türk dillerinin belgelenmesi, tanımlanması, kayıt altına alınması, hatta sürdürülmesi gibi pek çok konuda onlarca yazıya yer vermektedir. Bu yönüyle eserin, gerek teorik bakımdan gerek tanımlama yönüyle yukarıda değindiğim açığı kapatacak düzeyde olduğunu belirtmem mümkün. 26 farklı ülkeden 130 araştırmacının yazılarının yer aldığı eser, tematik olarak dört cilt hâlinde tasarlanmış durumdadır. Eserin ilk cildi kuramsal ve genel yaklaşımlara, ikinci ve üçüncü cildi örnek çalışmalara, son cildi ise disiplinler arası yaklaşımlara ayrılmış durumda.

Tehlikedeki Türk Dilleri El Kitabı

Tehlikedeki Türk Dilleri El Kitabı ile ilgili daha fazla bilgiye ve tam metin indirme bağlantılarına http://ayu.edu.tr/yayin_detay/190/tehlikedeki-turk-dilleri adresinden erişebilirsiniz.