Hissedilen sıcaklığın 40 dereceyi çoktan geçtiği şu günlerde, fiziksel aktivite gerektiren işleri yapmak şöyle dursun; kitap okumak, hatta uyumak dahi oldukça güç.  İçinde bulunduğumuz bu sıcak yaz ayları içerisinde, çoğu kimse bir yerlerde tatilde veya evinde dinlenirken, fiziksel veya zihinsel her anlamda çalışmak durumunda kalanlar da var. Bu noktada ben de, "İklimin insan üzerindeki etkileri nasıldır?" diye hafiften düşünmeye başladım.

Sıcaklık (veya soğukluk) insan aktivitelerini, verimliliğini, zekasını veya daha genel anlamda insan davranışlarını nasıl etkiler? Araştırdığım kadarıyla, bu konuda yapılmış doğrudan gözleme dayalı doyurucu bir bilimsel çalışma yok; fakat genel izlenimim ve düşüncem, sıcak havanın insan davranışlarını her açıdan daha çok olumsuz olarak etkilediği yönünde. Sıcak, özellikle fiziksel aktivite gerektiren işlerdeki verimliliği ve performansı hayli düşürüyor, bu bir gerçek, fakat kendimden yola çıkarak şunu söyleyebilirim ki, aynı sıcak, zihinsel aktivite gerektiren işlerde de verimlilik ve performansı benzer oranda düşürüyor. Soğuk (veya en iyimser tabirle serin) havalarda teorik konular üzerinde düşünmek, farklı ve sağlam cümleler kurmak, yorum yapmak veya daha genel olarak bir noktaya konsantre olmak, en azından benim açımdan, sıcak havalardakine göre daha kolay. Örneğin, yaz ayları dışındaki zamanlarda bir gün içerisinde sayfalarca yazabilirken, bu sıcak günlerde aynı zaman dilimi içerisinde yazdıklarım birkaç paragrafı geçemiyor veya birkaç dakika içerisinde başka düşüncelere dalıyorum. Bu da beni ister istemez ısı ve yüksek nem gibi dış faktörlerin insan verimliliğini, dolayısıyla başarısını olumsuz yönde etkilediği düşüncesine itiyor.

Sıcağın, en azından fiziksel boyutta olumsuz etkisinin olduğu görüşünü desteklemek için, sıcak ve soğuk iklim kuşaklarında yaşayan hayvanları karşılaştırmak, sanırım yeterli olacaktır. Öyle ki, daha çok sıcak bölgelerde yaşayan sürüngenler, timsahlar, develer vs. oldukça az hareket ederken, aksine, soğuk veya serin iklimde yaşayan kurt, kuş, tavşan gibi hayvanlar son derece hareketli. Sokaktaki kedi ve köpeklerin sıcak havalarda, nasıl boylu boyunca uzandıklarını, daha doğrusu pineklediklerini gözünüzün önüne getirin bir an için, mesela. Bunların istisnaları elbette vardır, ama genel itibariyle hayvanlardaki durum bu. Bitkilerdeki durumu bilmiyorum, fakat sıcak havanın her canlı üzerinde, hareket kabiliyeti ve sınırlandırması noktasında olumsuz bir etkisi olduğu ortada.

Tüm bunların yanı sıra, soğuk (veya serin) bölgelerde yaşayan insanların sıcak bölgelerde yaşayanlara göre daha verimli ve çalışkan, dolayısıyla başarılı olduğunu belirtmem, sanırım bir hata olmaz ve yanlış anlaşılmalara yol açmaz. Zira İsveç, Norveç, Finlandiya gibi soğuk sayılabilecek İskandinav ülkelerindeki veya hemen altındaki Hollanda, Almanya, Avusturya gibi serince bölgelerdeki her alanda akademik başarı ve verimlilik, maalesef sıcak bölge ülkelerinde mevcut değil (örneğin sıcak Akdeniz ülkelerindeki, Meksika'daki siestaları düşünün). İklimin zeka üzerinde de bir etkisi var mı, bundan da emin değilim (yine de Sabah'ın şu haberi dikkat çekici: 'Soğukta yaşayanlar daha zeki!'), ama bu açıdan, bölgeler bazında bakınca verimlilik ve başarı açısından önemli etkisinin olduğunu savunmak mümkün görünüyor. Bunların yanı sıra, iklimin öfke, merhamet, yardımseverlik ya da inanış gibi insan davranış ve tutumları üzerindeki etkileri de her açıdan araştırılması gereken, başlı başına bir konu. Soğuk (ve karanlık) bölge insanlarının depresyona ve hatta intihara daha meyilli, sıcak bölge insanların ise arkadaş canlısı olmaları bilinen bir gerçek, fakat ötesi var mı, bunu bilmiyorum doğrusu. Bu konuda dünya genelinde yapılacak gözleme dayalı, karşılaştırmalı ve istatistiksel bir araştırmanın dikkat çekici sonuçları olacağı kesin.