Monopoly, Jenga ya da Tabu gibi birden fazla kişiyle oynanan masa oyunlarından biri olan "Scrabble", ne yazık ki, ülkemizde pek az kişi tarafndan bilinmektedir. Mevcut harfleri simetrik bir oyun tahtası üzerine belirli yönlerde dizerek, anlamlı kelimeler meydana getirme temeline kurulu olan bu oyun, oynayanlara hem düşünce güçlerini geliştirme hem de sözlük kullanma alışkanlığı kazandırma noktasında büyük yarar sağlayabilecek niteliktedir. Açıkçası, yüz yirmi değişik ülkede otuzdan fazla dilde oynanan, turnuvaları dahi düzenlenen Scrabble'ı ben de uzunca bir süredir oynamak istiyordum. Yakın zamanda oyunu deneme fırsatı bulabildim ve tabir yerindeyse, oyunun bağımlısı oldum. Scrabble nasıl oynanır sorusuna geçmeden önce, oyunla ilgili birkaç ufak bilgi vermek istiyorum.

Scrabble'ın Tarihi

Amerikalı Mimar Alfred Mosher Butts, daha önceden "Lexico" adıyla ürettiği benzer bir oyunu biraz daha geliştirir ve Scrabble'ın ilk şeklini ortaya çıkarır. Butts, "Criss-Crosswords" adını verdiğini bu prototipte, oyunun şimdiki sürümünde olduğu gibi, harflere belirli puan değerleri verir ve çapraz dizilim imkânı sunar. Geçim sıkıntısı içerisinde olan mucit, 15'e 15 karelerden oluşan oyun tahtasını da daha işlevsel hâle getirdikten sonra, oyunu piyasaya sürmek ve satışını yapmak amacıyla pek çok firmayla görüşür; fakat bundan bir sonuç alamaz ve kendi el emeği olan birkaç set ile baş başa kalır.

1948 yılına gelindiğinde, Connecticut'ta yaşayan James Brunot, sınırlı sayıda üretilen bu oyunlardan birine sahip olur ve Butts ile anlaşarak, oyunun telif haklarını satın alır. Brunot, ardından, oyunu daha da geliştirir ve belirli karelere rastlayan kelimelerin daha fazla puan kazandırması gibi yeni özellikleri oyuna ekler. Ayrıca oyunun adını da, kelime anlamı 'karalamak', 'tırmalamak' olan Scrabble ile değiştirir. 1949'da Brunot ve ailesi tam 2.400 adet oyun seti üretir, fakat bu işten hayli zararlı çıkarlar. 3 yıl sonra, Macy's mağazalarının sahibi Jack Straus, çıktığı bir yolculuk esnasında oynadığı bu oyunu çok beğenir ve fazla sayıda alım yaparak, "Herkes bir tane edinmeli!" sloganıyla mağazalarında satışa çıkarır. Aynı yıl Brunot, oyunun haklarını Selchow & Righter adındaki bir şirkete devreder ve 1955 yılının Ocak ayında İngiltere ve Avustralya'da oyunun satışına başlanır. Zararlar ve iflaslarla dolu geçen yılların ardından, 1984 yılında oyun NBC kanalındaki bir programda tanıtılır ve aynı kanalda 1990 yılına kadar oynatılır. Bu sırada oyun, ünlü hobi ürünleri ve oyuncak firması Hasbro'nun malı olmuştur ve bu tarihten itibaren günden güne daha fazla ülkede milyonlarca kişi tarafından severek oynanmaya başlayacaktır.

Scrabble'ın günümüzdeki sürümü

Oyunun Oynanışı

Oyun setinde yer alan parçalar şunlardır:
- 1 adet oyun tablosu
- 100 adet harf taşı
- 4 adet harf yerleştirme tablası
- 1 adet torba
- Oyun kılavuzu

İki, üç ya da dört kişi tarafından 15'e 15 eşit karelerden oluşan bir tablo üzerinde oynanan oyunun amacı, her kare üzerine bir harf dizmek yoluyla, anlamlı kelimeler üretmek ve en az bir harfi bu kelimelerle bitişen başka anlamlı kelimeler oluşturmaktır. Öncelikle, oyuna kimin önce başlayacağını belirlemek amacıyla, her oyuncu torbadan birer harf seçer. Alfabetik harf sırasına göre başlangıca en yakın harfi ya da boş taşı çeken oyuncu oyuna ilk olarak başlama hakkına sahip olur. Ardından, her oyuncu, torbadan 7'şer harf seçer ve bu harfleri tabla üzerine dizer. İlk oyuncudan başlamak suretiyle, herkes sırasıyla birer kelime üretir ve bunu tabloya dizer.

Oyunda, dizilen her harfin bir puan değeri vardır ve çok sık kullanılan harflerin (örn: a, e) değeri az iken, nadir olarak kelimelerde yer alanların (örn: ç, ş) değerleri ise hayli yüksektir. Mümkün olduğunca yüksek puan değerine sahip harften oluşan uzun kelimeler kurmak ve bu kelimeleri tablo üzerindeki puan katlayan özel karelere denk getirmek önemlidir. Üretilen her kelime, eğer başka bir kelimenin harfi ile bitişirse, bitişen harfin puan değeri de ana puana eklenir. Torbadaki ve oyuncuların elindeki taşlar bittiğinde oyun sona erer ve en yüksek puanı alan oyuncu, oyunun galibi olur.

Scrabble Nasıl Oynanır

Genel Kurallar

1. Kazanılan puanları toplamak üzere oyunculardan biri görevlendirilir. Bu oyuncu, üretilen her kelimenin puanını hesaplar ve çizeceği bir tabloda, kendisininki de dâhil olmak üzere, oyuncuların puanlarını hesaplar.

2. Oyuncular, sıra kendilerine geldiğinde, kelime üretmek yerine taş değiştirme hakkına sahiptirler. Taş ya da taşlarını değiştiren oyuncu, sırasını diğer oyunca bırakmış olur ve sıra tekrar kendisine gelene kadar tablo üzerine kelime yerleştiremez. Aynı zamanda her oyuncu, taş değiştirme ya da kelime üretme dışında pas geçme hakkına sahiptir.

3. Oyun süresince kullanılacak olan ve her oyuncunun hemfikir olduğu bir sözlükte yer alan madde başları, anlamlı kelime olarak kabul edilir. Tartışılan kelimelerde belirlenen sözlüğe başvurulur ve eğer kelime burada yer alıyorsa, puan hesaplanır ve sıra diğer oyuncuya geçer. Eğer kelime sözlükte yer almıyorsa, ürettiği kelimesi tartışılan oyuncu hakkını kaybetmiş olur ve puan kazanamadan sırasını diğer oyuncuya devretmek zorunda kalır. Özel isimler, ekler ve kısaltmalar kabul edilmez.

4. Aynı kelime oyunda birden fazla kere kullanılabilir, fakat tüm kelimeler yatay veya dikey olarak dizilmelidir. Ayrıca, dizilen bir harf başka bir kelimenin harfine temas ediyorsa, temas eden bu harfler de anlamlı kelimeler üretmelidir ya da o kelimenin anlamlı bir parçası olmalıdır.

5. Puan katlayan özel kareler sadece bir kez kullanılabilir. Diğer bir deyişle, özel kareye denk gelen bir kelime ile bitişen ya da o kelimedeki harfleri de kapsayan yeni bir kelimenin puan değeri hesaplanırken, katlayıcı ikinci seferinde dikkate alınmaz.

6. Tablasındaki tüm taşları kullanarak anlamlı bir kelime oluşturan oyuncu, ekstra 50 puan kazanır ve bu puan, harflerin puan değerleri hesaplandıktan sonra ana toplama eklenir.

Diğer kurallar ve oynanış biçimleri için oyun kılavuzundan faydalanabilirsiniz.

***

Sonuç olarak, oyunun çoğu kişi tarafından bilinmemesine rağmen son derece eğlenceli olduğunu söyleyebilirim. Fikrimce bu oyun, herkes tarafından oynanmalı ve oynatılmalıdır. Ayrıca, okullarda ya da diğer eğitim kurumlarında da tavsiye edilmeli ve turnuvaları dahi gerçekleştirilmelidir. Arkadaşlarınızla bir araya gelerek saatlerce bu oyunu oynayabilirsiniz. Her oyunda tatlı bir rekabet süreci yaşayacağınızın garantisini verebilirim.

Oyunu, pek çok kırtasiye ya da büyük markette bulabileceğiniz gibi İnternet üzerinden de satın alabilirsiniz. Oyunla ilgili her türlü sorunuzu ya da paylaşımlarınızı ise yazı altındaki yorum formu aracılığıyla iletebilirsiniz.