Dilde varyantlaşmanın ve çeşitlenmenin en temel görünümlerinden biri durumundaki ağızlar, son yıllara kadar düşük sosyal statünün/konumun bir göstergesi ve çağrışımı olarak değerlendirilirken; modern dilbilim ve bu bilim alanının alt disiplinlerinden biri durumundaki diyalektoloji çalışmalarının sonucunda, ayrıca artan dil farkındalığı ile bu durum günümüzde kısmen tam tersi bir hâl almaya başlamıştır. Öte yandan sinema, televizyon, sosyal medya gibi mecralarda yerel konuşma biçimlerine daha fazla yer verilir olmuş, İnternet üzerinde ve çeşitli dijital veya basılı yayın organlarında ağızlara dair sözlükler, ağızlardan örnekler hazırlanır hâle gelmiştir. Ağızlar kullanılarak yazılan eserlerin, diğer bir ifadeyle yerel varyantlarla yazıya geçirilen unsurların sayısında da artış görülmektedir. Antoine De Saint Exupery tarafından yazılan Küçük Prens adlı eserin 2020 yılı içerisinde Denizli ağzına uyarlanmış biçimi olan Güc’cüg Pirens buna bir örnektir. Dolayısıyla ağızlarla ilgili akademik çalışmaların ve faaliyetlerin yanı sıra popüler nitelik arz eden, toplumun genelinin dikkatini çekme amaçlı ortaya çıkarılan çalışmaların sayısında da artış gözlemlenmektedir. Kısacası, konusu ağız olan çalışmaların yanında aracı ağız niteliğinde olan çalışma ve ürünlerde de nicelik yönüyle genel anlamda bir artışın ortaya çıktığını savunmak mümkündür.

Birbirlerinden ses bilgisi, biçim bilgisi, sözvarlığı ve nadiren sözdizimi düzeylerinde farklılıklar gösteren, kodlanmış standart dile kıyasla etki alanları daha düşük bulunan kodlanmamış yerel veya bölgesel konuşma biçimleri niteliğindeki ağızlar, sadece dil araştırmaları için değil farklı disiplinler için de çok sayıda veri veya tanımlayıcı bilgi (meta veri) niteliğindeki hususları barındırmaktadır. Bunların yanı sıra ağızlar gerek toplumsal gerek kültürel katmanlarda birbirinden çok farklı işlevlere sahiptir. Bu çalışmada samimiyet ve aidiyet kurma, güldürü ve mizah, dil tarihinin yeniden kurulması gibi birbirinden farklı kategorilere ait işlevleri barındıran ağızların hem dile dair işlevlerine hem de dil-ötesi diğer işlevlerine değinilecek ve gerek sosyo-kültürel düzeyde gerek bu düzeylerin gerisinde başkaca ne tür işlevleri yerine getirebileceğine temas edilecektir.

Dil Araştırmaları Dergisi'nin 29. sayısında yayımlanan yazımın tam metnine ulaşmak için aşağıdaki PDF ikonuna tıklayınız.

Ağızların Dil-İçi ve Dil-Ötesi İşlevleri