Değişen yaşam şartları ve gelişen teknolojiyle birlikte hobiler de çeşitlenmeye başladı. Bundan 15-20 yıl önce resim, marangozluk, kakma, hat gibi sanat ve yarı sanat kategorisine giren hobilere karşılık günümüzde daha "elektronik" veya "dijital" hobiler ortaya çıktı. Bu tür yeni nesil hobilerden biri de, uzaktan kumandalı araçlar olsa gerek. Araba, uçak, helikopter, tekne, kamyon... Kısacası, yeryüzünde ne kadar araç türü varsa, bunların tamamını artık küçültülmüş boyutlarıyla uzaktan kumandalı olarak kontrol etmek mümkün. Bunun yanı sıra, gerçek hayatta bir araç olarak var olmayan quadcopter gibi cihazlar da, bu uzaktan kumandalı araç kategorileri içerisine yer almakta. Bu yazımda, son zamanlarda oldukça ilgi toplayan quadcopter tarzı uzaktan kumandalı hava araçlarıyla ilgili genel hususları, fiyat bilgilerini ve tavsiyelerimi aktarmaya çalışacağım.

Quadcopter, bilindiği üzere, 4 pervaneye ve dolayısıyla 4 motora sahip, çeşitli yönlerde hareket edebilen ve helikopterlere göre daha stabil bir uçuş sergileyen cihazlara verilen genel addır. Her ne kadar pervane sayıları 4'ten fazla olsa da; hexacopter, octocopter gibi farklı varyantlar da artık quadcopter adı altında anılır oldu. Esasında quadcopter sözcüğü, quad, yani 'dört' ile helicopter birleşindeği copter kısmının bir arada kullanılmasıyla ortaya çıkmıştır. Dörtten daha fazla pervaneye sahip cihazlarla birlikte genel olarak bu türü ifade etmek içinse multicopter kelimesi kullanılır. Etimolojiyi bir kenara bırakacak olursak, quadcopterlerin giriş niteliğindeki teknik özelliklerinden ve çalışma prensiplerinden kısaca değinebiliriz. Toplamda 4 motora sahip olan quadcopterlerin bu motorlarından ikisi saat yönünde, diğer ikisi ise saat yönünün tersinde döner ve bu sayede uçuş hareketi sağlanır. Diğer taraftan gövdede, bu motorların bağlı olduğu bir kontrol kartı ve motorların güç dağılımını yaparak yön tayinini ayarlayan ESC'ler bulunur. Tüm bunlara güç sağlayan ise genellikle bir LiPo, yani lityum-polimer bataryadır. Bu unsurlar bir araya gelince ve konfigürasyona bir de kumanda eklenince, bütünleşen bu parçalar harekete hazır hale gelmektedir. Piyasada RTF, yani uçuşa hazır quadcopter setleri bulunduğu gibi, kablosundan motoruna, pervanesinden LED ışığına kadar tüm parçaları kullanıcı tarafından belirlenen "toplama" quadcopterler (daha doğrusu quadcopter bileşenleri) de bulunmaktadır. Bu yazı daha çok RTF, yani "tak-çalıştır" veya uçuşa hazır setler üzerine olacağı için, diğer türdeki modellere kısaca değineceğim.

RTF Quadcopter ve kutu içeriği

Nereden Başlamalı?

Bir quadcopter almaya ve bu hobiye başlamaya karar verdiniz; fakat nereden başlayacağınızı bilmiyorsunuz. Bu, benzer hobilere başlayan hemen herkesin ilk etapta karşılaştığı bir durumdur ve belli ölçütler koymadan, bu sorunun üstesinden gelmek oldukça zordur. Peki söz konusu quadcopter olunca, ölçüt ne olabilir? Cevap: Sayısız ölçüt. Kamera, boyut, motor tipi, kullanım amacı, uçuş süresi... Onlarca, belki yüzlerce ölçüt geliştirmek mümkün; ama en temel ölçütleri şu şekilde sıralamak ve açıklamak daha yerinde olacaktır diye düşünüyorum:

• Boyut: nano/micro/küçük/orta/büyük
• Kamera: var/yok - kaliteli/kalitesiz
• Kullanım amacı: keyif amaçlı uçuş/havadan çekim
• Motor tipi: fırçalı (brushed)/fırçasız (brushless)

Bunlar, quadcopter tercihindeki yapısal ölçütler. Bu ölçütlerin yanı sıra yedek parça imkanı, servis desteği, popülerlik, kullanım kolaylığı gibi yapısal olmayan birtakım başka ölçütler geliştirmek de mümkün. Bunlara, ilgili kısımlarda yer yer temas edeceğim, fakat öncelikle, boyut konusundan başlamak istiyorum. Piyasada, son kullanıcıya sunulan bir madeni para büyüklüğündeki quadcopterlerden tutun, arabadan daha büyük quadcopterlere kadar çeşitli boyutlarda binlerce model bulunuyor. Bir quadcopter sahibi olmak isteyen herkesin aklındaki ilk ölçüt alacağı ürünün fiyatı, fakat hemen ardından boyutu olacaktır diye tahmin ediyorum. Dolayısıyla, fiyat ölçütünü bir kenara bırakırsak, boyut konusundaki çeşitliliği açıklamak daha iyi bir yaklaşım olacaktır. İlk olarak nano tabir edilen quadcopterler hakkında bilgi vermek ve bu boyuttaki quadcopterlerle ilgili alım tavsiyelerinde bulunmak istiyorum. Ardından diğer boyutlara geçeceğim, fakat yukarıda var olan diğer ölçütleri de (kamera vs.) boyut konusu içerisinde ele alacağım. Dolayısıyla temel ölçütümüz boyut olacaktır.

DJI Phantom 2 Vision+

Quadcopterle İlgili En Temel Kavramlar

Motor Tipi: Bu tür ürünlerde iki tip motor bulunur: brushed ve brushless. Brushed motorlar, en basit tabiriyle, giriş seviyesi motorlardır. Uzun süreli ve agresif kullanımlarda kolayca arızalanırlar. Bilhassa aralıksız, ardı ardına, dinlendirme ve soğutma olmaksızın yapılan uçuşlarda kolayca yıpranabilir ve belki 15-20 uçuş sonrasında çalışmayı durdurabilirler; fakat özen gösterildiği takdirde bu durumun önüne geçilebilir. Bu noktada kullanıcı tutumu oldukça önemlidir. Buna karşılık brushless tabir edilen motorlar, brushed olanlarına göre uzun süreli kullanıma uygundurlar. Ardı ardına defalarca uçuşa rağmen kolay kolay arızalanmazlar. Fakat nano, micro boyutlarındaki quadcopterler, daha doğrusu giriş sınıfı ürünler her daim brushed motora sahiptir. Brushless motora sahip ürünler ya yarı-prosfesyonel ya da profesyonel tipte olanlardır ve doğal olarak fiyatları da pahalıdır.

Headless Mode: Yön tayinine gerek kalmaksızın uçuş yapma özelliğidir. Diğer bir ifadeyle, bu özelliğe sahip quadcopterlerde, uçuş sırasında cihazın hangi yönde olduğunu, hangi yöne baktığını karıştırmanız gibi bir durum ortaya çıkmaz. Her ne kadar bu özellik pilotaj gelişimini önemli ölçüde engellese de, rahat ve korkmadan bir uçuş yapmak istiyorsanız tercih edebilirsiniz. Bir ürünün bu özelliğe sahip olup olmadığı ürün adında veya açıklamasında yer alır.

Return Home: Bu özelliğe sahip ürünler, kumandayla bağlantının kesilmesi veya kullanıcı tarafından komut verilmesi durumunda kalkış yaptıkları noktaya otomatik olarak inerler. Özellikle göz irtibatının kesildiği durumlarda veya oryantasyon kaybında bu özellik tabir yerindeyse hayat kurtarıcı bir öneme sahiptir. Özelliğin aktif hale getirilebilmesi için GPS şart olsa da, GPS olmaksızın da return home özelliği sunan ürünler vardır, fakat bu tür GPS'siz ürünler sanıldığı kadar kararlı bir şekilde çalışmamaktadır.

Kamera: Micro ve üzeri boyutlardaki quadcopterler, havadan fotoğraf ve video çekimi yapmaya imkan sağlayan bir kamera taşıyabilirler, fakat giriş seviyesi niteliğindeki bu ürünlerin kameraları (her ne kadar bazıları HD ibaresine sahip olsa da) ya ortalama ya da ortalamanın altında bir görüntü kalitesi sunar. Phantom 2 Vision veya Walkera QR X350 Pro gibi pahalı/kaliteli kameralı modeller kullanılmadığı sürece, giriş seviyesi ürünlerin kameralarının sadece keyif amaçlı olduğunu hatırlatmalıyım. 720p veya 1080p video çekim özelliğine sahip olsalar dahi görüntü kalitesi olarak kullanıcıyı tatmin etmeyebilirler. Bazı kameralı modellerin yanında 2-4 GB kapasiteli MicroSD kartlar da sunulabilir. Kameraya sahip modellerin kod adlarında genellikle bir C ifadesi bulunur: X8C, H12C gibi.

FPV: First Person View ifadesinin kısaltılmışıdır. Bu özelliğe sahip quadcopterler havadan video ve fotoğraf çekimi yapma ve aynı zamanda havadan, yerdeki bir ekrana veya monitöre anlık görüntü aktarma özelliğine sahiptir. Doğal olarak, bu özelliğe sahip ürünlerin fiyatı yüksektir. Sağlıklı ve gecikme olmaksızın bir FPV tecrübesi için, kullanılan modelde GPS, konum koruma gibi özelliklerin olması şarttır. Bu tür özelliklere sahip bir modelin fiyatı ise doğal olarak çok çok fazladır. Görüntü aktarma mesafesi, parazitlenme gibi hususlarda da yine "ne kadar ekmek o kadar köfte" prensibi geçerlidir.

Cheerson CX-20

Nano Quadcopterler

Cheerson CX-10 nano quadcopter

Nano quadcopterler, dünyanın en küçük quadcopterleri sınıfında yer alır ve bunların boyutları hemen hemen 1 TL'lik madeni para kadardır. Buna bağlı olarak fiyatları ve paket boyutları da küçüktür. Daha çok iç mekanda uçuşa uygundurlar ve dışarıda, özellikle geniş alanlarda kolayca gözden kaybolabilirler. Rüzgara karşı kısmen dayanıklıdırlar, fakat hafifliklerinden dolayı güçlü rüzgarlarda sürüklenebilirler. Dolayısıyla ya iç mekanlarda (evde vs.) ya da rüzgarsız havada, dış mekanda uçurulmaları tavsiye edilir. Bu boyuttaki quadcopterlerin motorları brushless değildir, dolayısıyla uzun süreli kullanıma uygunluk taşımazlar. Ayrıca nano quadcopterlerde kamera bulunmadığını belirtmeliyim. Zira boyutlardan dolayı kameranın monte edilmesi neredeyse imkansızdır. Ayrıca bu tür quadcopterlerin bataryaları sökülüp takılabilen yapıda değildir, gövde ile bütünleşiktir. Dolayısıyla her kullanımdan sonra bataryayı USB üzerinden şarj etmek gerekir. Uçuş süreleri genellikle 6-8 dakika arasındadır, şarj süreleri ise batarya boyutunun küçük olması dolayısıyla 45 dakikayı geçmez. Bu boyuttaki quadcopterlerin çekim mesafesi de fazla değildir. Zira ufak boyutlarından dolayı zaten belli bir yükseklikten (yaklaşık 10-15 metre) sonra gözden kaybolurlar. Dolayısıyla çekim mesafesi şartı aranmaz. Bu tür quadcopterlerin fiyatları ise yaklaşık 20 Dolar civarındadır. Piyasada son zamanlara kadar nano quadcopter bulmak oldukça zordu, fakat artık pek çok firmanın pek çok nano modeline rastlıyoruz. Bu boyuttaki en popüler quadcopterler ise sırasıyla şöyle: Cheerson CX-10, Syma X12, WLToys V676. Bu modellerden hoşunuza gidenini alabilirsiniz. Bunlardan Syma X12'ye ait kendi çekimim olan inceleme videosunu ise aşağıdan izleyebilirsiniz. Cheerson'ın CX-10 modelinin geliştirilmişi olan CX-10a ve WLToys'un V676'sı headless mode özelliğine sahiptir.

Micro Quadcopterler

Nano boyutunun bir üstü olan micro quadcopterlerde boyut, pervane açıklığından hesap edilerek yaklaşık 10-15 cm kadardır. Bu boyuttaki quadcopterler kamera da taşıyabilirler ve bataryaları da takılıp sökülebilir yapıdadır. Dolayısıyla yedek batarya satın alarak ardı ardına uçuşlar gerçekleştirebilirsiniz. Uçuş süreleri de yine diğer quadcopter türlerinde olduğu gibi 6-8 dakika civarındadır, fakat bataryanın daha yüksek kapasiteli olması dolayısıyla şarj süresi 45 dakikanın üzerine çıkabilir. Bu boyuttaki quadcopterlerin aynı zamanda FPV özelliğine sahip olanları da mevcuttur, fakat gerek rüzgara karşı hassasiyet, gerek GPS veya konum koruma gibi özelliklerinin olmaması dolayısıyla bu oldukça çaba gerektirecek bir hal alabilmektedir. Örneğin, FPV özellikli bir micro quadcopter olan Hubsan X4 FPV ile havadan fotoğraf ve video çekimi yapmak, aynı zamanda anlık görüntü aktarımı sağlamak mümkündür, ama hem kameranın ve ürünün boyutları dolayısıyla görüntü kalitesi ortalamanın altında olacak hem de kontrol zorluğu dolayısıyla istenilen görüntü elde edilemeyecektir. Dolayısıyla bu boyutta FPV özellikli bir quadcopter almanızı tavsiye etmem. Yine de, sadece kameralı bir micro quadcopter, işinizi görecek ve kısmen havadan çekim yapmanıza izin verecektir; fakat profesyonel bir çekim beklemek hata olur.

Bu boyuttaki quadcopterlerin fiyatları 30-50 Dolar arasındadır ve kamerasının olup olmaması gibi bazı hususlara göre fiyatları artabilir. Piyasadaki en popüler micro quadcopterler Hubsan firmasına ait olsa gerek. Özellikle Hubsan X4 ve türevleri oldukça yaygın. Hubsan X4 H107L'ye ait kutu açış ve inceleme videomu aşağıdan izleyebilirsiniz. İnceleme ve uçuş görüntülerini kanalım üzerimde bulabilirsiniz. Bunun yanı sıra WLtoys V949, Walkera Ladybird V2, Cheerson CX-30, JJRC H6C gibi modeller de hayli popüler. Bunlar, gerek yedek parça gerek aksesuar bakımından da hayli zengindir.

Küçük ve Orta Boy Quadcopterler

Pervaneden pervaneye boyu 15-25 cm arası olan quadcopterler, genel olarak küçük, 30-45 cm arası olanlar ise orta boy olarak tanımlanır. Bu quadcopterler de kamera taşıma özelliğine sahiptir ve bataryaları çıkarılabilir yapıdadır. Daha ufak boyuttaki quadcopterlerin aksine kameraları da takılıp sökülebilir. Giriş sınıfındakiler, büyük boyutlarına rağmen ağırlık/boyut oranı düşük olduğu için rüzgara karşı kısmen daha dayanıksızdır (yani boyut arttıkça rüzgara karşı dayanıklılık artmaz. Rüzgara karşı dayanıklılık GPS ve konum koruma özelliğine bağlıdır bir bakıma). Bu boyutlardaki quadcopterlerde artık brushless motorlar, GPS, eve dönüş özelliği gibi işlevler kullanılabilir. Bilhassa 250, 330 ve 450 sınıfı toplama quadcopterlerde kameranın sabitlenmesini sağlayan gimbal gibi ekstra ekipmanlar da bağlanabilir ve bu sınıf quadcopterler parça parça düzenlenebilir; fakat gimbal, GPS, toplama gibi kavram ve özellikler daha çok profesyonel tarzdaki modeller için geçerlidir.

Syma X5C

Quadcopterler içerisinde en çok alternatif bu boyutlardadır. Syma, JJRC, Eachine, UDI gibi markaların başlangıç sınıfı modellerinin yanı sıra DJI, Walkera gibi markaların yarı-profesyonel veya profesyonel modelleri de piyasada tutunmuştur. En popüler olanları ise başlangıç sınıfında Syma'nın kameralı X5C'si, JJRC'nin yine kameralı H8C'sidir. Diğer sınıftakilerde ise DJI'ın Phantom serisi ile Walkera'nın QR X350 serisi popüler olanlarıdır. Walkera Voyager, DJI Inspire gibi en üst seviyedeki "lüks" modeller ise, film ve dizi çekimi gibi amaçlarla kullanılabilmektedir. Bu noktada, başlangıç olarak Syma X5C veya JJRC H8C, hem yaygınlık hem de yedek parça ve aksesuar imkanları dolayısıyla ideal olacaktır; fakat karar vermeden önce JJRC H8C inceleme yazımı okumanızı öneririm. Her iki modelin de kameralı olduğunu belirtmekte yarar var (C ifadesine dikkat!). Ayrıca, henüz yeni piyasaya sürülen ve Syma X5C'deki hataların giderildiği Syma X8C de başlangıç, daha doğrusu başlangıcın bir ileri seviyesi için ideal olabilir. Türkiye'deki mağazalarda sıkça rastlanan Parrot AR Drone adlı quadcopterler ise, açıkçası fiyatını hak etmemektedir. Dengi WLToys V262 gibi ürünler 90 Dolar civarına alınabilirken, Parrot'ın modellerine yaklaşık 1000 TL ödemek pek akıllıca değil doğrusu. Bu tarz köpük yapıdaki quadcopterler alınacaksa, dediğim gibi, WLToys'un V262 veya V266'sına bakılabilir. Üstelik V262'nın brushless motora sahip versiyonu da mevcut.

Genel Tavsiyeler

• İlk kez quadcopter kullanacaksanız, başlagıcı ucuz ve boyut olarak ufak (nano veya mikro) modellerle yapmanızı tavsiye ederim. Bu, hem olası bir kırımda veya arızada maliyeti azaltacak hem de ev ortamında, rüzgarsız havada pilotajınızı geliştirmenize imkan tanıyacaktır.
• Özellikle, brushless motora sahip olmayan bir quadcopter kullanıyorsanız, her uçuştan sonra en az 5 dakika boyunca motorları soğutmanızı ve dinlendirmenizi öneririm. Bu, ürünün daha az yıpranmasını sağlayacak ve ömrünü uzatacaktır.
• Bataryaları daima tam şarjlı haldeyken kullanın. Yarım şarj ile kullanmak veya batarya şarjı tamamlanmadan gücü kesmek, bataryayı yıpratacak ve ömrünü azaltacaktır.
• Uçuş yapmak için açık ve rüzgarsız havaları tercih edin. Bunun yanı sıra, ilk uçuşunuzu futbol sahası gibi geniş ve zemini yumuşak, çimli alanlarda yapmanız faydanıza olacaktır. Enerji nakil hatlarının veya binaların çevresinde, kalabalık alanlarda uçuş yapmanızı tavsiye etmem.
• İlk uçuşlarınızda, en azından temel kontrollere alışana kadar, bir pervane koruyucu kullanmanızı tavsiye ederim. Her ne kadar bu koruyucular uçuş süresini olumsuz yönde etkilese de (yaklaşık bir dakika), herhangi bir çarpma veya düşmede pervanelerin veya motorların zarar görmesini engelleyecektir.
• Her uçuştan önce kumanda pillerinin tam dolu olduğundan emin olun. Uçuş sırasında kumanda gücünün kesilmesi ve kumandanın kapanması, modelinizin hedefsizce uçmasına ve kaybolmasına sebep olabilir.
• GPS'li veya FPV özelliğine sahip modeller hariç, hiçbir zaman quadcopterinizi gözünüzle göremeyeceğiniz yüksekliğe çıkarmayın. En ufak bir hatada veya oryantasyon kaybında modelinizi kolayca kaybedebilir ve bir daha bulamayabilirsiniz.

Parrot AR Drone

Nereden Satın Almalı?

Başlangıç sınıfı quadcopterleri Banggood, GearBest gibi uzakdoğu kökenli alışveriş sitelerinde bulabilirsiniz. Bu sitelerden nasıl alışveriş yapılacağıyla ilgili olarak şu yazıyı okuyabilirsiniz. Bunun yanı sıra Sahibinden, SanalPazar gibi sitelerde de uygun fiyata ikinci el ürünler satın alabilirsiniz, fakat bilhassa ikinci el satın alırken, ürün kondisyonunun iyi olup olmadığına dikkat etmenizde fayda var. Temsili fotoğraf yerine satıcıdan ürünün gerçek fotoğrafını, hatta uçuş videosunu talep etmeniz yerinde olacaktır. Bunun yanı sıra MediaMarkt, Bimeks, D&R gibi mağazalarda da çeşitli quadcopterler bulabilirsiniz, fakat bu mağazalarda ürün fiyatları hayli yüksek olacaktır. Garanti konusu ise son derece tartışmalı. Zira bu tür ürünlerde arızalar daha çok çarpma, kırma, yanlış kullanım vb. kullanıcı hatalarından kaynaklanır ve bu gibi durumlarda ürünün garantisinin olup olmaması bağlayıcı değildir. Yazımı sonlandırmadan önce, YouTube kanalıma abone olarak, güncel ürün incelemelerime ve tavsiyelere ulaşabileceğinizi hatırlatmak isterim.

Son Uyarılar

Değerli okuyucularım,
Çok önemli birkaç noktayı sizlerle paylaşmak istiyorum: Bu tür oyuncak sınıfı ürünlerin kameraları, eve dönüş özellikleri, headless mod işlevleri, hatta FPV, yani ekrana canlı görüntü aktarma gibi diğer özelliklerinden pek bir şey beklemeyin. Sonuçta, dediğim gibi bunlar "oyuncak" sınıfına giren ve sadece keyif veren ürünlerdir. Daha kaliteli, profesyonel veya profesyonele yakın amaçlı ve sağlam, kararlı, tüm özellikleri en iyi şekilde çalışan gerçek modeller istiyorsanız, en az 300, hatta 500 Doları gözden çıkarmanız gerekmektedir. Dolayısıyla bir ürünü "Aaa, eve dönüş özelliği varmış." veya "Bunun FPV'si varmış." diye aldanarak almayınız. Bunlar sadece göstermelik oluyor çünkü. Bir bakıma "ne kadar ekmek, o kadar köfte" hesabı burada da geçerli.

Quadcopterler ve tüm RC ürünlerle ilgili sorularınızı Soru Cevap sayfası üzerinden sorabilirsiniz.